De beste seksuele voorlichting is geen voorlichting

We bezoeken basisscholen, middelbare scholen en MBO’s om ze zoveel mogelijk te leren over seksualiteit, grenzen en wensen en natuurlijk het veilig beoefenen van de favoriete bezigheid van de mens. Omdat de 50-jarige basisschoolmeester die ongelukkig zit te hanessen met een banaan en condoom redelijk achterhaald is, sturen wij jonge studenten op de kinderen af. Dit concept noemt men ‘peer-education‘ en wordt in verschillende onderzoeken geprezen om de effectiviteit, zeker bij onderwerpen als seksualiteit. Deze lessen vallen onder de projecten ‘Tienerwijs’ (voor basisscholen) en ‘Het Voorspel’ (voor middelbare scholen en MBO’s).

Dit praatje heb ik vaak gehouden op verjaardagen. Wat er daarna gebeurt, is haast een protocol. Er klinkt gegniffel - volwassen wordt men immers nooit -, ik moet de wat conservatieveren onder mijn familie en vriendenkring overtuigen dat basisschoolkinderen écht niet eerder seks hebben als ze seksuele voorlichting hebben gekregen (of erger: probeer deze mensen maar uit te leggen dat seksuele vorming sinds 2012 in de kerndoelen van het primair onderwijs staat) en vervolgens leg ik uit waarom ik het doe, een uitleg waar niemand eigenlijk naar luistert. Nadat ik dit riedeltje heb afgewerkt (altijd in deze volgorde), breekt het leukste moment aan van de desbetreffende verjaardag: ik vraag de ouders onder de gasten wat zij nou eigenlijk allemaal doen of hebben gedaan aan seksuele voorlichting. Deze vraag, die als een verbale citroen het hele kringetje eruit doet laten zien als een boer met kiespijn, wordt vaak beantwoord met “uhhhhh”, “mompelmompel condooms enzo mompelmompel”, of, mijn persoonlijke favoriet, “ik heb ze toen ze oud genoeg waren alles uitgelegd over de bloempjes en bijtjes”. Waarom dit mijn favoriet is? Als je doorvraagt blijkt het dat ze een keer iets vaags hebben verteld over dat seks altijd met een condoom moet en ze vervolgens een random boek, waarvan de doelgroep tien jaar jonger is dan hun kinderen, in de handen van deze arme stakkers hebben geduwd. Welk antwoord er ook uit komt, in de ogen van deze ouders zie je dat ze lang niet genoeg hebben gedaan aan de seksuele vorming van hun kind. Mocht jij, als lezer, getwijfeld hebben aan het nut van seksuele voorlichting op scholen, hoop ik dat dit goed accentueert waarom we, anno 2015, steeds verder groeien in het aantal scholen waar we voorlichting geven.

Terug naar de titel: de beste seksuele voorlichting is geen seksuele voorlichting. Een beetje een rare titel gezien mijn voorgaande voorbeeld, maar toch zie ik dit als de toekomst van de seksuele vorming van kinderen. Op nieuwsaggregator Reddit heb ik ooit een pleidooi gelezen van een man die deze leus aanhield: want, beweerde deze man, de beste manier om je kind zich ergens veilig bij te laten voelen is er geen probleem van te maken. Veel ouders zijn bang dat hun kinderen ontsporen als ze ook maar de notie krijgen dat seksualiteit normaal is. Fout! Leer je kind maar dat het inderdaad fijn voelt om aan je genitaliën te zitten. Leer je kind daarna ook dat dit wel iets is wat hij in privé-omstandigheden moet doen, omdat het niet gepast is om in het openbaar te doen. Leer je kind maar op zijn vijfde hoe kinderen worden gemaakt. Doe dit wel in termen die hij snapt. Je kind is verliefd op iemand? Leg uit dat je altijd de grenzen en wensen van de ander moet respecteren. Verliefd op hetzelfde geslacht? Stop dit niet in de ‘dat kan je nog niet weten’-doofpot (oh, als ik een euro kreeg voor iedere keer als ik dat hoorde…), maar leg uit dat mensen verliefd worden op mensen. Kortom, zorg ervoor dat seksuele voorlichting niet ‘het praatje’ wordt, maar zorg ervoor dat het in de gehele opvoeding verwerkt zit. Licht hem niet voor, maar voed hem op. De beste voorlichting is geen voorlichting, omdat voorlichting niet nodig meer is.

Ik hoor de protesten al van een kilometer afstand. Toch wil ik je het volgende beeld schetsen. Je hebt een kind van 14, 15 jaar. Deze heeft zijn of haar eerste relatie. Omdat je nooit een taboe hebt gemaakt van seksualiteit, voelt je kind zich zeker op dat gebied. Je kind weet wanneer hij of zij klaar is voor de dingen die hij of zij wil. En als het moment daar is, zie je ineens je kind voor je, die heel graag met je wilt praten over “bepaalde onderwerpen”. Je kind zegt je dat hij of zij klaar is voor de volgende stap, maar bang is dat het allemaal mis gaat. Je denkt aan jouw eerste keer. Je leeft mee met je kind. Je denkt eraan dat je dit nooit had durven vertellen aan jouw ouders. Stiekem glimlach je. Je kind kijkt je verontwaardigd aan, bang dat je hem of haar uitlacht. Vervolgens antwoord je dat het inderdaad raar zal zijn. Dat er inderdaad awkward momenten zullen volgen. Dat het misschien wel zal tegenvallen. Maar, knipoog je je kind toe, als je echt van elkaar houdt, maakt het allemaal niet uit. Dan is het juist leuk! Oh, en oefening baart kunst natuurlijk. Je kind roept keihard uit: “Maaam/paaap, too much information!” en stapt weg. Ondertussen weet je dat de boodschap is aangekomen en ga je met een voldaan gevoel verder met wat je deed.

De beste voorlichting is geen voorlichting? Nee, ik heb mij vergist. De beste voorlichting is het niet bijdragen aan taboes.

Evrim Hotamis is geneeskundestudent en National Officer on Sexual and Reproductive health including HIV/aids in 2014-2015.